Uchodźcy w Polsce
2008-01-10

Procedury dotyczące zasad ubiegania się o status uchodźcy, reguluje Konwencja Genewska z 1951 r. i Protokół Nowojorski z 1967 r., które Polska przyjęła w 1991 r., zobowiązując się tym samym do przestrzegania norm w nich zawartych. Na decyzję o ratyfikowaniu Konwencji wpłynęła przede wszystkim zmiana sytuacji społeczno-ustrojowej po 1989 r., a także fakt, że do naszego kraju zaczęli trafiać imigranci oficjalnie występujący o status uchodźcy. Do końca lat 80-tych, uchodźców praktycznie nie było, gdyż komunistyczna Polska była krajem, z którego ludzie raczej uciekali. Sytuacja uległa zmianie, gdy kraje zachodnie zaostrzyły wymogi dotyczące nadawania statusu uchodźcy. Cudzoziemcy zatrzymywali się w Polsce i tu występowali o nadanie statusu, choć wcześniej tego nie planowali. W końcu 1990 r., już 640 osób ubiegało się o status i ta liczba wciąż wzrastała. Koniecznością okazało się stworzenie niezbędnych procedur, które pozwoliłyby rozwiązać ten problem zgodnie z międzynarodowymi standardami. Od czasu przyjęcia przez Polskę Konwencji Genewskiej liczba uchodźców w Polsce systematycznie wzrasta. W 1992 r. o status uchodźcy w Polsce ubiegało się ponad 600 osób, głownie z Bośni i Hercegowiny, Serbii i Czarnogóry, Etiopii, Armenii oraz Libanu i Laosu. W 1996 r. liczba ta wzrosła do 3 tysięcy, a cudzoziemcy pochodzili głównie z Afganistanu i Iraku, z czego tylko 130 osób uzyskało pozytywne decyzje odnośnie statusu. Lata 1997-1999 to czas, w którym liczba ubiegających się o nadanie statusu, wahała się w granicach 3-3,5 tysiąca rocznie. W tym okresie pozytywną decyzję otrzymało w sumie 234 osoby. Począwszy od 1999 r., zdecydowaną większość wniosków o przyznanie statusu składali obywatele Federacji Rosyjskiej, deklarujący narodowość czeczeńską. W 2000 r. liczba ubiegających się o nadanie statusu osiągnęła ponad 4 tysiące osób, z czego na tysiąc osób narodowości czeczeńskiej, pozytywną decyzję otrzymały zaledwie 53. W 2003 r. przybyło do naszego kraju 5,5 tysiąca cudzoziemców, z czego 96 % deklarowało narodowość czeczeńską. Z tej grupy status otrzymało 187 osób. Pozostali to obywatele Afganistanu, Indii, Pakistanu, Ukrainy i Armenii. W latach kolejnych obywatele FR narodowości czeczeńskiej, wciąż sa dominującą grupą wśród ubiegających się o status uchodźcy w Polsce.
Według najnowszych danych, w roku 2007 najwięcej uchodźców przybyło do naszego kraju z Rosji (9239 osób), na drugim miejscu jest Białoruś (83) osoby i na trzecim Pakistan (61), najmniej zaś bo po 1 osobie, przyjechało z Serbii i Czarnogóry, Tadżykistanu, Myanmaru, Jordanii, Burkina Faso i B. J. Rep. Macedonii.
Na przestrzeni lat 1990-2000 skala zjawiska wciąż wzrastała, powodując konieczność powołania Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców, co nastąpiło w lipcu 2001 r., a w dwa lata później pojawiły się nowe uregulowania prawne w kwestii cudzoziemców w Polsce. Wprowadzono jednolity system polityki azylowej na terenie Unii Europejskiej.
Wciąż stosunkowo niewielka liczba osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy w Polsce, otrzymuje pozytywną decyzję, a jedynie około połowa z nich osiedla się tu na stałe. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele: brak rządowego programu integracyjnego i problemy z adaptacją, znalezienie mieszkania i pracy, a także nieznajomość i trudność nauczenia się języka polskiego.
Ważne dla sytuacji cudzoziemców w Polsce są postanowienia Konstytucji z 1997 r. Art. 56 stanowi: 1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczpospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie. 2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi. Nową ustawę o cudzoziemcach Sejm uchwalił pod koniec kwietnia
1997 r. Zawierała ona przepisy, dotyczące postępowania z cudzoziemcami ubiegającymi się o status uchodźcy i tymi, którzy status otrzymali.

Źródła:
J. Kochanowska , Uchodźcy w Polsce, 2007,
http://www.altercamp.org.pl/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=101
J. Piotrowska, Może tu zostanę, w: Wiedza i Życie, Nr 10 (1997).
http://www.pah.org.pl/4278.html